نمادشناسی کهن نمونه ها در قصه های فارسی شیخ اشراق بر اساس الگوی اسطوره ی یگانه

اسطوره ی قهرمان از رایج ترین و بنیادی ترین اسطوره هایی است که در اندیشه ی ملل مختلف رشد یافته است. بشر از دیرباز در مسیر زندگی و رویارویی با مشکلات برون از تحمل، به قهرمانی نیاز پیدا می کرده که آرمان و آرزویش را در وجود او تجسم بخشد. قهرمانی که قادر باشد بر محدودیت های شخصی و بومی فائق آید و از آن گذر کند، کسی که از راه های شناخته و امن زندگی کناره بگیرد، به ندایی خاص، نه چندان رسا، پاسخ گوید و از خوان ها و مشکلات پیروز بیرون آید. برای تحقق این نیاز، بشر به ساخت اسطورگان قهرمانی از شخصیت های تاریخی روی آورده است و با کسب توفیق در این امر، توانسته است احساس تنهایی خود را در رویارویی با مشکلات و سختی ها با این شخصیت های اسطوره ای قسمت کند. تاریخ اسطوره ای جوامع انسانی آکنده از قهرمانانی است که همراه با نیرویی فوق بشری متولد شده، به سرعت رشد کرده و برای رفع نقصان جامعه ی خویش فداکارانه قدم در مسیر ناشناخته ها گذاشته اند. با غلبه بر نیروهای اهریمنی، غول ها و اژدهاهای ناشناخته، ره آوردی گره گشای را برای جامعه به ارمغان آورده اند. در این رساله با خوانشی کهن نمونه ای به تحلیل اسطورگان قهرمانی بر اساس الگوی اسطوره ی یگانه در قصه های فارسی شیخ اشراق پرداخته ایم. پژوهش حاضر در دو بخش و یازده فصل تنظیم شده است. در بخش نخست با عنوان کلیات و مبانی نظری، ابتدا به موارد قرابت و شباهت بنیادهای روان شناختی و متافیزیکی یونگ و سهروردی اشاره شده است که به طور خلاصه در سه مورد یکسانی منابع و مآخذ و نحله های فلسفی، عرفانی و فکری، توجه خاص یونگ و سهروردی به مسأله ی نور و تشابه دو مفهوم ناآگاه جمعی و کهن نمونه ی یونگ با مفاهیم عالم مثال (صورالمعلقه) و صورت مثالی سهروردی، اشاره می شود، در ادامه به بخش های مختلف روان از دیدگاه یونگ و کهن نمونه های روان شناسی تحلیلی وی که در تحلیل قصه های رمزی راه گشا بوده اند، پرداخته و اسطوره و رویا را که از دید سهروردی و یونگ محل تجلی کهن نمونه و صورت مثالی هستند بررسی می کنیم. در پایان بخش نخست برای گشایش بخش اصلی پژوهش، به اسطورگان قهرمانی و مراحل مختلف سیر آن از دیدگاه ویلفرد گورنین و نیز الگوی اسطوره ی یگانه از دیدگاه جوزف کمپبل که در چرخه ی جدایی- تشرف- بازگشت خلاصه می شود، می پردازیم. بخش دوم پژوهش با عنوان تحلیل کهن نمونه ای قصه های فارسی شیخ اشراق بر اساس الگوی اسطوره ی یگانه، شش فصل اصلی پژوهش را شکل می دهد که به ترتیب شامل تحلیل قصه های سفر مرغان، عقل سرخ، فی حاله الطفولیه، آواز پر جبرئیل و حکایت در حکایتِ پرورش زال توسط سیمرغ و حکایت رزم رستم و اسفندیار بر اساس الگوی اسطوره ی یگانه، می باشد و در پایان به جمع بندی و نتیجه گیری پژوهش حاضر خواهیم پرداخت. بخش نخست این پژوهش که راه گشای ما برای تدوین بخش اصلی است و به شناسایی کهن نمونه های آن کمک می کند، بیشتر متأثر از آثار یونگ و دیگر روان شناسان حوزه ی تحلیلی همچون فوردهام، هندرسن، مورنو و... می باشد. در بخش اصلی پژوهش تکیه ی اصلی بر کتاب قهرمان هزار چهره اثر جوزف کمپبل می باشد که البته در خلال تحلیل قصه ها، این پژوهش از آثار دیگر روان شناسان و اسطوره شناسان از جمله کتاب های میرچا الیاده همچون آیین ها و نمادهای آشناسازی، رساله در تاریخ ادیان و ... همچنین فرهنگ نمادها اثر شوالیه ژان و کتاب رمز و داستان های رمزی تقی پورنامداریان بی نیاز نبوده است.